Fotografia ptaków i birdwatching (obserwacja ptaków) to pasje, które pozwalają na bliski kontakt z naturą i odkrywanie jej niezwykłych tajemnic. Jakiś czas temu poznałem Piotra Zabawę, który poszukiwał lekkiej, a przy tym wytrzymałej jednostki właśnie do fotografii ptaków.

Piotr potrzebował packrafta, który mógłby zabrać na pokład bardzo dużo rzeczy: suchy skafander, sprzęt fotograficzny (aparat, obiektywy i statyw), pływadło, sprzęt do biwakowania, siatki maskujące i kilka innych elementów.
Postanowiliśmy się spotkać na spływie. Piotr wprowadził mnie w świat fotografii ptaków, a ja zadbałem o zaplecze logistyczne w postaci packraftów.

Piotr Zabawa przyrodą interesuje się od urodzenia i od wielu lat zajmuje się ornitologią. Zainteresowania te narodziły się w sposób naturalny – w czasie wycieczek górskich z jego rodzicami. Z czasem przekształciły się one w zamiłowanie do fotografowania przyrody. Obejmuje ona fotografię krajobrazową, w tym górską i wysokogórską, makrofotografię i właśnie fotografowanie ptaków. Piotr nie stroni też od eksperymentów.

Samo fotografowanie jest dla niego okazją do bliskiego kontaktu z przyrodą – stanowi wręcz efekt uboczny obcowania z nią. Jest też odzwierciedleniem jego chęci dzielenia się jej pięknem, jego obserwacjami i towarzyszącymi temu przeżyciami.

Wystawę Piotra można obecnie zobaczyć we Wrocławiu na Politechnice Wrocławskiej w budynku biblioteki (Bibliotech, D-21) na parterze. Wystawa pozostanie w tym samym miejscu do 10 października 2024r.

Zdjęcia prezentowane na wystawach stanowią wybór tych, które są mu bliskie, z którymi wiążą się największe emocje i jakaś historia w tle. Piotr najbardziej lubi fotografować ptaki w godzinach porannych – w błękitnej godzinie i w złotej godzinie. Wtedy przyroda budzi się do życia, do kolejnego dnia.
Ptaki zaczynają odzywać się, najpierw pojedynczo, a potem pojawia się stopniowo narastająca fala ich odgłosów. O tej porze jest też piękne, zmieniające się z każdą chwilą światło. A fotografia to przecież malowanie światłem.

Aby znaleźć się we właściwym miejscu o właściwej porze, trzeba tam dotrzeć jeszcze nocą poruszając się bezgłośnie i bez światła. W upatrzonym wcześniej miejscu należy położyć się (czasami głową w dół – zdjęcie łabędzia w błękitnej godzinie ok. 3:00 nad ranem) i trwać w całkowitym bezruchu i w ciszy przez wiele godzin.

Czasem pojedyncze zdjęcie wymaga wielu poświęceń. Jednak zdarza się, że przychodzi ono bez wysiłku, rodzi się z przypadku (zdjęcia zimorodków w środku dnia). Czasami Piotr dopiero później dowiaduje się, że sfotografowanie niektórych ptaków graniczy z cudem i często wymaga wielu lat przygotowań. Błoga nieświadomość, która czasami procentuje. Może w ten sposób przyroda odwdzięcza się Piotrowi za głęboki szacunek jaki do niej żywi – ową błogością i jej zaskakującymi efektami?

Piotr bardzo lubi fotografować ptaki z wody. Zawsze jest wtedy w niej zanurzony, korzystając z pływadła lub jedynie osłonięcia głowy i aparatu fotograficznego z siatką maskującą. Pozwala mu to zbliżyć się do ptaków na bardzo małą odległość i zaobserwować ich codzienne życie niezakłócone jego obecnością.

Jego logo jest odzwierciedleniem wspomnianych zamiłowań – pokazuje działanie na styku nocy i dnia, zachwyt pięknem barw natury i ich zmiennością w czasie. Fala rozdzielająca noc od dnia symbolizuje fotografowanie z wody. A nawiązanie do yin-yang – zmienność, płynność ale też poszukiwanie równowagi przez przyrodę i odnajdywanie jej przez niego.

Piotr liczy na kontynuowanie fotograficznej przygody, odkrywanie coraz ciekawszych miejsc, sytuacji, scenerii,… i na dzielenie się z Państwem ich pięknem przy kolejnych okazjach.

Aby rozszerzyć swoje możliwości eksplorowania nowych miejsc, Piotr postanowił wypróbować packrafta, jako lekkiej łodzi spełniającej dwa zadania: dotarcie do trudno dostępnych miejsc, ale też wykonywanie fotografii bezpośrednio z łodzi z nałożonym kamuflażem.

Wybór packrafta padł na Bikera Pro. To dosyć duża i stabilna jednostka ważąca netto 3kg i przy tym bardzo wytrzymała.

Trzeba wspomnieć również o tym, że praktycznie każdy na packrafcie bez specjalnych przygotowań, w naturalny sposób uczestniczy w birdwatchingu. Cicha i płynna podróż na wodzie pozwala na niezakłócone obserwacje ptaków w ich naturalnym środowisku.

Jednak, aby uczynić swoje doświadczenia jeszcze bardziej satysfakcjonującymi, można pójść o krok dalej. Packrafty umożliwiają dostęp do trudno dostępnych miejsc, gdzie ptaki żyją w swoim naturalnym środowisku. W tym artykule przyjrzymy się, jak zacząć swoją przygodę z fotografią ptaków i birdwatchingiem przy użyciu packrafta.

Dlaczego packraft?
Packrafty to małe, lekkie pontony, które można z łatwością spakować i przenieść na plecach. Są one idealne do eksploracji rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, które są niedostępne dla większych łodzi. Dzięki packraftom możemy dotrzeć do odległych zakątków, gdzie ptaki nie są niepokojone przez ludzi, co daje doskonałe możliwości do obserwacji i fotografii.

Jak zacząć birdwatching z packrafem?
Na początek tak naprawdę wystarczy sam packraft. Musimy zadbać również o to, aby na rzece nie było innych kajakarzy, a jeżeli płyniemy w grupie, powinniśmy zachować absolutną ciszę, chyba, że mamy do przekazania jakieś bardzo istotne informacje.

Zasada w fotografowaniu ptaków jest taka, że należy znaleźć się jak najbliżej nich i pozostać niezauważonym. Dlatego warto np. podejść w nocy, zakamuflować się i wrócić dopiero wtedy, gdy ptaki zmienią miejsce pobytu. Dlatego niektórzy fotografowie, robią zdjęcia ptaków nawet teleobiektywami 135 mm. Piotr najczęściej wykorzystuje teleobiektyw 200-400mm (razy 1.5, czyli 300-600). Jego pomysł na dotarcie z packraftem jest taki, aby wykorzystać stałoogniskowy obiektyw makro 90mm (x1.5=135). Statyw też nie jest wtedy kluczowy. Zimorodek przedstawiony w tym artykule został sfotografowany z wolnej ręki.

Aby na rzece w obserwacji ptaków nie przeszkadzały nam inne osoby, możemy zastosować kilka strategii:
-jeżeli wybieramy popularny szlak kajakowy, wystarczy wystartować wcześniej rano. Większość komercyjnych spływów rozpoczyna się w godzinach 9-10, a więc do tego czasu możemy liczyć na względny spokój;
-posiadając packrafta możemy wybrać rzekę lub jezioro, do którego nie mają dostępu tradycyjni kajakarze, ze względu na trudności logistyczne związane z dotarciem nad zbiornik z ciężkim kajakiem;
-w kajakarstwie komercyjnym 99% spływów odbywa się w sezonie letnim. Przykładowo Drawa na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego ma czasami nawet 700 kajakarzy dziennie. Jednak w trakcie jesieni, czy w zimie, nawet przez kilka dni w DPN można nie spotkać żywej duszy, oprócz zwierząt. To idealny czas na obserwację nie tylko ptaków,
-stabilny packraft wydaje się również idealną jednostką do tzw. bezwładnego płynięcia. Uderzając w drzewo praktycznie nie powoduje dźwięków, a spokojne rzeki nie powinny go wywrócić.
Powinniśmy również ćwiczyć wiosłowanie, które nie wzbudza wody i nie powoduje jej nadmiernego chlapania. Tutaj przydaje się ćwiczenie kontr, które umożliwiają sterowanie packraftem bez wyciągania pióra z wody. Istnieją również techniki wiosłowania, wywodzące się głównie z canoe, które umożliwiają pociąganie wiosłem bez jego wyjmowania z wody.

Jeżeli od początku packraftingu nastawimy się na obserwacje zwierząt, a szczególnie ptaków, warto również wybrać zielony kolor packrafta, który nie drażni zwierząt. Ponieważ packrafty posiadają lekko błyszczące pokrycie warstwą TPU, możemy dodatkowo założyć siatkę maskującą na jego burty. Z czasem odbłyski, które posiada nowy packraft niwelowane są przez promieniowanie UV i nasz packraft matowieje, co w tym przypadku jest jak najbardziej pożądane.

Początkowe obserwacje ptaków nie wymagają żadnej wiedzy. Jednak wspierając się atlasem ptaków (np. Przewodnik Collinsa), który również podpowie nam o ich zwyczajach, będziemy mogli zobaczyć i zrozumieć więcej i dostrzeć ślady ptaków, nawet jeżeli bezpośrednio ich nie zobaczymy.

Rozpoznawanie ptaków wspierają również aplikacje, które na podstawie nagranego śpiewu ptaków potrafią rozpoznać wiele gatunków. Należy pamiętać jednak, że takie nagranie musi być stosunkowo dobrej jakości.

Do naszych obserwacji ptaków przyda się także lornetka. Niestety lornetki o większych ogniskowych sporo ważą, co może nieco utrudniać trekking z packraftem. Warto więc pomyśleć o nieco mniejszej ogniskowej, ale wodoszczelnej obudowie i dobrej jakości optyce.

Jeżeli chcemy zminimalizować wagę, możemy również rozważyć mono-okular, gdzie waga zredukowana jest o 50%, jednak obserwacje przez jedno oko nie dadzą nam poczucia przestrzeni i widoku 3D, do którego potrzebujemy pary oczu.

Kolejnym etapem birdwatchingu może być chęć zachowania naszych obserwacji na zdjęciach.

Aparat fotograficzny
Do fotografii ptaków potrzebujemy odpowiedniego aparatu:
• Lustrzanka cyfrowa (DSLR) lub bezlusterkowiec: aparaty te oferują wysoką jakość zdjęć i możliwość używania różnych obiektywów.
• Obiektyw, teleobiektyw, statyw: do fotografii ptaków niezbędny będzie teleobiektyw o ogniskowej co najmniej 300 mm, który pozwoli na robienie zdjęć z dużej odległości. Niestety, wykonanie ostrych zdjęć z teleobiektywem wymaga stabilizacji, którą dosyć trudno uzyskać z packrafta, dlatego największe teleobiektywy będą wymagały wyjścia na brzeg i zastosowania statywu.

Jeżeli będziemy chcieli wykonywać zdjęcia z packrafta lepiej sprawdzi się strategia dobrego maskowania i zastosowania krótszych ogniskowych, oraz bardzo jasnych obiektywów.

Na temat technik fotografii ptaków można napisać całą książkę, dlatego tutaj omówię tylko kilka najważniejszych aspektów, o których należy pamiętać.

ISO. Im większy parametr ISO, tym większa czułość matrycy. Jednak nie ma tutaj nic za darmo. Wraz z zwiększaniem tego parametru, zwiększymy ziarno na zdjęciach. Musimy wybrać więc taką wartość, dla której poziom ziarna będzie dla nas akceptowalny.
Czas otwarcia migawki. Tutaj również występuje pewien dylemat. Im krótszy czas otwarcia migawki, tym ostrzejsze zdjęcie. Jednak krótkie czasy, mogą wpuścić zbyt mało światła i spowodują, że nasze zdjęcie może być za ciemne.

Wielkość przysłony. Im większa przysłona (nie intuicyjnie mniejszy parametr) np. f/2,8 tym jaśniejsze zdjęcie. Przy wyższych parametrach jak np. f/16 mamy mniejszą przysłonę i mniej światła wpadnie do matrycy aparatu. W przypadku większej przysłony (np. f/2,8) ostry pozostanie tylko obiekt na którego ustawimy ostrość. W przypadku f/16 i więcej, ostre stają się wszystkie plany, co może być przydatne np. przy fotografii krajobrazowej. Wybór wielkości przysłony przy fotografii ptaków w większości przypadku jest podobny. Najbardziej zależy nam na dużym świetle i ostrości na głównym obiekcie, dlatego prawdopodobnie wybierzemy dużą przysłonę.

Fotografowanie ptaków z packrafta może być wyzwaniem, ale także bardzo satysfakcjonującym doświadczeniem. Oto kilka dodatkowych wskazówek, które mogą pomóc:
• Bądź cierpliwy i zachowuj ciszę: ptaki łatwo się płoszą, więc poruszaj się powoli i unikaj gwałtownych ruchów.
• Wykorzystaj naturalne światło. Najlepsze zdjęcia można uzyskać wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, kiedy światło jest miękkie.
• Kompozycja zdjęcia. Staraj się uchwycić ptaki w ich naturalnym otoczeniu, pokazując także ich środowisko.

Planowanie wyprawy packraftowej połączonej z fotografią ptaków i birdwatchingiem

Wybór lokalizacji.
Znajdź miejsca, które są bogate w różnorodne gatunki ptaków i oferują dostęp do wody. Rezerwaty przyrody, parki narodowe i jeziora są doskonałymi lokalizacjami. Oczywiście musimy najpierw sprawdzić, do których miejsc mamy legalny dostęp. Czasami zdarzają się również sytuacje, gdzie wejście do strefy chronionej jest zakazane, ale sięgnie tam obiektyw naszego aparatu lub lornetka.
W przypadku obserwacji ptaków, warto również zorientować się kiedy w danym miejscu odbywają się przeloty ptaków. W tym czasie mamy okazję zobaczyć wiele gatunków ptaków. To naprawdę spektakularne widowisko. Przykładem mogą być jesienne przeloty ptaków w Parku Narodowym “Ujście Warty”.

Do obserwacji ptaków z packrafta musimy jeszcze odpowiednio się przygotować.
• Sprawdź prognozę pogody. Unikaj wypraw w czasie złej pogody, która może utrudnić fotografowanie i wpłynąć na bezpieczeństwo.
• Zabezpieczenie sprzętu. Aparat i inne sprzęty powinny być zabezpieczone przed wodą. Wodoodporne pokrowce i torby są niezbędne.
• Bezpieczeństwo. Zawsze noś kamizelkę asekuracyjną i informuj kogoś o swoich planach wyprawy.
• Prawo./ Sprawdź lokalizację w której zamierzasz pływać. Jeżeli masz wątpliwości, zadzwoń do nadleśnictwa. Część rzek, ze względu na ochronę ptaków niedostępna jest dla packrafta np. w sezonie lęgowym (np. Drawa na terenie DPN). Z drugiej strony, niektóre rezerwaty, które wydają się wyłączone z pływania posiadają szlaki żeglugowe umożliwiające spływ packraftem.

Jeżeli będziesz chciał jeszcze bardziej rozszerzyć swoją wiedzę w zakresie fotografii ptaków i birdwatchingu, możesz rozważyć wzięcie udziału w kursach i warsztatach prowadzonych przez ornitologów i doświadczonych birdwatcherów. Jedną z najlepszych w Polsce jest np. Akademia Elizjum.

Warto wspomnieć, że oprócz sprzętu optycznego, możesz również zaopatrzyć się w rekorder dźwięku. Nagrywanie głosów ptaków może być nie tylko fascynującym dodatkiem do obserwacji, ale także pomocą w identyfikacji gatunków.

Podsumowanie
Fotografia ptaków i birdwatching z wykorzystaniem packrafta to wspaniałe, ale bardzo niszowe hobby, które łączy miłość do przyrody, przygody i fotografii. Dzięki odpowiedniemu sprzętowi i przygotowaniu, możemy cieszyć się niezwykłymi widokami i doświadczeniami, które oferują nam dzikie zakątki przyrody. Automatyczne uczestnictwo w birdwatchingu podczas packraftingu, może być początkiem pasji, która z czasem przerodzi się w głębsze zaangażowanie i specjalizację. Zacznij swoją przygodę już dziś i odkryj świat ptaków z nowej perspektywy!